حتما تابهحال نام بيماري بواسير يا هموروئيد را شنيدهايد. شايد اين بيماري در گذشته اغلب در افراد سالمند ديده ميشد اما اين روزها بهخاطر سبك زندگي مدرن و رژيمهاي غذايي ناسالم، بسياري از جوانان نيز به هموروئيد دچار ميشوند. خيلي از افراد بهدليل آنكه از معاينهي پزشك ميترسند يا خجالت ميكشند، درمان هموروئيد را پشت گوش مياندازند و وقتي به پزشك مراجعه ميكنند كه ديگر دير شده و راهي بهجز جراحي باقي نمانده است. اما تمام موارد بواسير لزوما به جراحي نياز ندارد. راهكارهاي سادهتر و كمهزينهتري نيز براي كنترل و درمان اين بيماري وجود دارد. در اين مطلب سعي داريم شما را بهطور كامل با اين بيماري دردناك، علائم، روشهاي درمان و پيشگيري از آن آشنا كنيم. اميدواريم با رعايت موارد ذكرشده در اين مطلب هرگز به بواسير دچار نشويد يا حداقل بتوانيد با مشاهدهي اولين نشانهها، آن را كنترل و درمان كنيد.
هموروئيدها يا بواسيرها، رگهاي خوني هستند كه در اطراف مقعد يا قسمت پاييني راستروده (ركتوم) قرار دارند. بواسيرها ميتوانند داخلي يا خارجي باشند. بواسيرهاي داخلي در داخل ركتوم هستند، درحاليكه بواسيرهاي خارجي در بيرون دهانهي مقعد قرار دارند. هموروئيدها ميتوانند گاهي اوقات دردناك يا خارشدار شوند. همچنين ممكن است هنگام اجابت مزاج دچار خونريزي شوند.
هموروئيد بسيار شايع است. ۷۵ درصد از مردم در يك برهه از زندگيشان به بواسير دچار ميشوند. هموروئيدها در افراد بين ۴۵ و ۶۵ سال شايعتر هستند.
علائم بواسير چه مدتي طول ميكشند؟
اگر بواسيرهاي شما كوچك باشند، ممكن است علائم شما درعرض چند روز و بدون هيچگونه درماني برطرف شوند. همچنين ممكن است لازم باشد تغييرات سادهاي در رژيم غذايي و سبك زندگيتان ايجاد كنيد. برخي هموروئيدهاي داخلي آنقدر بزرگ ميشوند كه از مقعد بيرون ميزنند. اينها هموروئيدهاي پرولاپس ناميده ميشوند. بهبود هموروئيدهاي پرولاپس، مدت بيشتري طول ميكشد و ممكن است به درمانهاي پزشكي نياز پيدا كنند.
برخي از زنان در طول دورهي بارداري به بواسير دچار ميشوند. اين بهدليل افزايش فشار در شكم، بهخصوص در سهماههي سوم است كه ميتواند باعث شود رگهاي ركتوم و مقعد بزرگتر شوند. هورمونهاي بارداري نيز ممكن است احتمال تورم رگها را افزايش دهند. اگر در طول دورهي بارداري به بواسير دچار شويد، ممكن است علائمتان تا زمان تولد نوزادتان ادامه داشته باشد.
علائم هموروئيد يا بواسير چيست؟
ممكن است شما دچار هموروئيدهاي داخلي باشيد، اما هيچگونه علائم قابلتوجهي نداشته باشيد. گاهي اوقات اجابت مزاج ميتواند يك هموروئيد داخلي را تحريك كند و باعث خونريزي شود. اگر بواسير داخلي از دهانهي مقعد بيرون بزند، ممكن است شما هنگام اجابت مزاج دچار خونريزي شويد و علائم زير را در ناحيهي مقعدتان داشته باشيد:
خارش؛
سوزش؛
ناراحتي؛
درد؛
توده؛
تورم.
اينها همان علائمي هستند كه درصورت داشتن هموروئيدهاي خارجي تجربه خواهيد كرد.
براي تسكين بواسير چه كارهايي ميتوانيد انجام دهيد؟
اگر بواسير داريد، ممكن است ايجاد تغييراتي در سبك زندگيتان به بهبود سريعتر آن كمك كند. يكي از علل بواسير، زورزدن هنگام اجابت مزاج است. اضافهكردن غذاهاي پرفيبر مانند سبزيجات، ميوهها و غلات كامل به رژيم غذايي ميتواند به نرمشدن مدفوع كمك كند و عبور آن را آسانتر نمايد. همچنين شما بايد براي تسكين يبوست و كاهش ميزان زورزدن در هنگام اجابت مزاج، مقدار زيادي آب بنوشيد.
اينها ساير نكاتي هستند كه ممكن است به كاهش علائم كمك كنند:
زمان نشستن در توالت را به حداقل برسانيد.
هنگامي كه نياز به اجابت مزاج داريد، در اسرع وقت به دستشويي برويد.
براي تغيير دادن موقعيت ركتوم، هنگام اجابت مزاج پاهايتان را روي يك چهارپايهي كوچك قرار دهيد. (يعني هنگام استفاده از دستشويي فرنگي)
اگر باردار هستيد، به پهلو بخوابيد. اين كار به كاهش فشار اطراف مقعد شما كمك خواهد كرد.
در مورد مصرف يك نرمكنندهي مدفوع يا يك مكمل فيبرمانند پسيليوم (متاموسيل) يا متيل سلولز (سيتروسل) از پزشكتان سؤال كنيد. اضافه كردن يك قاشق غذاخوري روغن معدني به غذا نيز ميتواند به نرم شدن مدفوع كمك كند.
ناحيهي مقعد را تميز نگه داريد. بهطور منظم دوش بگيريد و بعد از اجابت مزاج، مقعد و ناحيهي اطراف آن را كاملا بشوييد يا از دستمالهاي مرطوب براي پاك كردن آن استفاده كنيد.
براي شستوشوي ناحيهي مقعد از يك لگن مخصوص شستوشوي مقعد (sitz bath) استفاده كنيد يا چند دقيقه درون وان آب گرم بنشينيد.
همچنين ميتوانيد براي كاهش احساس ناراحتي، داروهاي موضعي بدون نياز به نسخه (OTC) مانند ژل هموروئيدال فنيلافرين (Preparation H) را نيز امتحان كنيد. اين محصولات درصورتي بهكار ميروند كه هموروئيدها برآمده و ملتهب باشند. استفاده از محصولات حاوي استروئيدها را به حداقل برسانيد، چون استفادهي طولانيمدت از آنها ممكن است موجب نازك شدن پوست اطراف مقعد شود. اگر داروهاي بدون نياز به نسخه نتوانستند به شما كمك كنند، با پزشكتان صحبت كنيد تا ببينيد كه آيا به درمان اضافي نياز داريد يا نه.
چه گزينههايي براي درمان بواسير وجود دارد؟
بواسيرهاي كوچك، اغلب بدون درمان يا با درمان خانگي و تغييرات سبك زندگي برطرف ميشوند. اما اگر مشكلات و عوارض ناشي از بواسير مانند خونريزي همچنان ادامه داشت، بايد به پزشك مراجعه كنيد. پزشك شما ميتواند ساير علل خونريزي هنگام اجابت مزاج را بررسي كند. اگر علائم شما شديد شوند، پزشك ممكن است روشهاي پزشكي (عمل جراحي) را براي برداشتن يا كوچك كردن هموروئيدها به شما توصيه كند.
همچنين ممكن است پزشكتان يك درمان سرپايي و بدون دردسر را به شما پيشنهاد كند. درمانهاي سرپايي، درمانهايي هستند كه پزشك در مطبش انجام ميدهد. برخي از درمان بواسير عبارتاند از:
بستن رگ با باند لاستيكي، متداولترين درمان غيرجراحي است. پزشك در اين روش، يك باند يا حلقهي لاستيكي سفت را دور پايهي هموروئيد گره ميزند. اين حلقه باعث قطع جريان خون به هموروئيد ميشود و در نتيجه هموروئيد پس از چند روز ازبين ميرود. اين روش براي ۸۰ درصد از افرادي كه تحت درمان هموروئيد قرار ميگيرند، بهكار ميرود.
در طول روش انعقاد، پزشك از نور مادون قرمز، گرما يا سرماي شديد براي كوچك كردن هموروئيد استفاده ميكند.
در طول اسكلروتراپي، پزشك براي كوچك كردن هموروئيد، يك مادهي شيميايي به درون آن تزريق ميكند.
اگر هموروئيد شما شديد باشد يا به درمانهاي پزشكي سرپايي پاسخ ندهد، ممكن است لازم باشد پزشكتان آن را از طريق عمل جراحي خارج كند. اين روش معمولا علائم را ازبين ميبرد و ميزان عود هموروئيد را در آينده كاهش ميدهد.
عوامل خطر براي ابتلا به بواسير چه هستند؟
عوامل خطر براي بواسير عمدتا به افزايش فشار روي مقعد و رگهاي راستروده، مربوط ميشوند. داشتن سابقهي خانوادگي هموروئيد ميتواند خطر ابتلاي شما به آن را افزايش دهد. عوامل خطر عبارتاند از:
سن؛
بارداري؛
چاقي؛
مقاربت از مقعد؛
يبوست يا اسهال مكرر؛
نشستن طولانيمدت در توالت؛
عدم مصرف فيبر رژيمي كافي؛
استفادهي بيشازحد از تنقيه يا مسهلها؛
زورزدن هنگام اجابت مزاج.
آيا امكان برگشت هموروئيد وجود دارد؟
اگر قبلا به بواسير دچار شده باشيد، احتمال برگشت آن وجود دارد. محققان درمورد ميزان عود هموروئيد، تحقيقات زيادي انجام ندادهاند. آنها در يك مطالعه در سال ۲۰۰۴، ميزان عود هموروئيد را در ۲۳۱ نفر باهم مقايسه كردند. برخي از شركتكنندگان در اين مطالعه تحت درمانهاي خانگي قرار گرفتند و بقيه براي برداشتن هموروئيدشان، عمل جراحي انجام دادند. ميزان عود هموروئيد در افرادي كه تحت عمل جراحي قرار گرفته بودند، ۶٫۳ درصد و كساني كه از درمانهاي خانگي استفاده كرده بودند، ۲۵٫۴ درصد بود.
هموروئيدها كه گاهي اوقات بواسير نيز ناميده ميشوند، رگهاي متورم در مقعد و ركتوم هستند. علائم شايع هموروئيد ميتواند شامل درد، خارش و خونريزي مقعدي باشد. هموروئيدها ميتوانند در داخل و خارج مقعد و ركتوم بهوجود بيايند كه بهترتيب هموروئيدهاي داخلي و خارجي ناميده ميشوند.
هموروئيدها مشكلي بسيار رايج هستند. حدود ۷۵ درصد از آمريكاييها درطول زندگي به هموروئيد دچار ميشوند. درحاليكه بواسير معمولا درعرض چند هفته بهخوديِخود برطرف ميشود اما ميتواند ناراحتي خفيف تا شديدي ايجاد كند. براي تحملپذيري بيشتر ناراحتي ناشي از هموروئيدها ميتوانيد از درمانهاي خانگي براي تسكين علائمشان استفاده كنيد.
۸ درمان خانگي بواسير
۱. فندق افسونگر (هامامليس انجيلي)
اين گياه ميتواند خارش و درد – كه دو علامت اصلي هموروئيد هستند – را كاهش دهد. اين گياه يك مادهي ضدالتهابي طبيعي است، بنابراين ميتواند تورم را نيز فروبنشاند. فندق افسونگر را ميتوانيد بهشكل مايع بخريد و بهطور مستقيم روي هموروئيد بماليد. اين گياه در محصولاتي مانند صابونها و دستمالهاي مرطوب ضدخارش نيز وجود دارد.
۲. آلوئهورا
ژل آلوئهورا را ميتوانيد بهصورت بستهبندي از داروخانه تهيه كنيد يا آن را بهطور مستقيم از برگهاي گياه آلوئهورا جدا كنيد. بهگفتهي كلينيك كليولند، آلوئهورا داراي خواص ضدالتهابي است كه در درمان مشكلات التهابي پوست مؤثر هستند. بااينحال شما بايد فقط از ژل آلوئهوراي خالص روي هموروئيدها استفاده كنيد. برخي از مردم به آلوئهورا آلرژي دارند، بهخصوص آنهايي كه به سير و پياز حساس هستند. براي آنكه متوجه شويد به آلوئهورا حساسيت داريد يا نه، مقدار كمي از ژل آن را روي ساعدتان بماليد و ۲۴ تا ۴۸ ساعت صبر كنيد. اگر هيچگونه واكنش و حساسيت پوستي اتفاق نيفتاد، يعني به آلوئهورا حساسيت نداريد و ميتوانيد با خيال راحت از آن استفاده كنيد.
۳. وان آب گرم با نمك اپسوم
وان آب گرم ميتواند به تسكين سوزش و ناراحتي ناشي از بواسير كمك كند. شما ميتوانيد از sitz bath استفاده كنيد. اين وسيله يك تشت پلاستيكي كوچك است كه روي صندلي توالت فرنگي قرار ميگيرد. يا ميتوانيد درون وان آب گرم برويد. با توجه به «سلامت هاروارد»، قرار گرفتن در وان آب گرم بهمدت ۲۰ دقيقه پس از هربار اجابت مزاج، بيشترين تأثير را در كاهش علائم بواسير خواهد داشت. اضافه كردن نمك اپسوم به آب وان با كاهش درد در آن ناحيه، باعث تسكين بيشتر علائم ميشود.
۴. پمادهاي بدون نياز به نسخه
كرمها و پمادهاي بدون نياز به نسخه مانند Preparation H تقريبا در هر داروخانهاي موجودند و ميتوانند باعث تسكين فوري علائم هموروئيد شوند. برخي از آنها حتي ميتوانند تورم را كاهش دهند و به هموروئيد شما كمك كنند كه زودتر بهبود يابد. باوجوداين، اگر از يك كرم حاوي هيدروكورتيزون استفاده ميكنيد، هر بار بيش از يك هفتهي متوالي از آن استفاده نكنيد.
۵. دستمالهاي مرطوب
استفاده از دستمال توالت بعد از اجابت مزاج ميتواند هموروئيدهاي موجود را بدتر كند. درعوض استفاده از دستمالهاي مرطوب ميتواند بدون تحريك هموروئيدها به تميز نگهداشتن شما كمك كند. براي بهرهمندي از مزاياي اضافه ميتوانيد دستمالهاي مرطوبي پيدا كنيد كه حاوي مواد تسكيندهنده و ضدهموروئيد مانند فندق افسونگر يا آلوئهورا هستند. حتما دقت كنيد كه دستمال مرطوب موردنظر شما فاقد الكل، عطر يا ساير مواد تحريككننده باشد. اين مواد ميتوانند بهجاي تسكين علائم باعث تشديد آنها شوند.
۶. كمپرس سرد
براي كاهش ورم در ناحيهي مقعد، هربار بهمدت ۱۵ دقيقه روي آن يك بستهي يخ يا كمپرس سرد قرار دهيد. اين ميتواند درماني بسيار مؤثر براي هموروئيدهاي بزرگ و دردناك باشد. هميشه يخ را داخل يك پارچه يا حولهي كاغذي بپيچيد و هرگز يك چيز منجمد را مستقيما روي پوستتان قرار ندهيد.
۷. نرمكنندههاي مدفوع
با توجه به مؤسسهي ملي ديابت و بيماريهاي گوارشي و كليه، نرمكنندههاي مدفوع يا مكملهاي فيبرمانند پسيليوم ميتوانند به كاهش يبوست، نرمتر كردن مدفوع و اجابت مزاج سريع و بدون درد كمك كنند. بسياري از اين مكملها ازجمله پسيليوم، بهشكل پودر، كپسول و مايع وجود دارند كه ميتوانيد آنها را ۱ تا ۳ بار در روز بهصورت خوراكي مصرف كنيد.
۸. لباس پنبهاي و گشاد
بهجاي لباسهاي تنگ از جنس پلياستر از لباسهاي پنبهاي (بهويژه لباس زير پنبهاي) استفاده كنيد. اين كار ميتواند به تميزي و خشك نگهداشتن ناحيهي مقعد كمك كند و بهطور بالقوه علائم بواسير را كاهش دهد. براي كاهش تحريك پوست از شويندههاي معطر يا نرمكنندههاي پارچه اجتناب كنيد.
پيشگيري از بواسير
ايجاد تغيير در رژيم غذايي و برنامهي روزانهي شما ميتواند به پيشگيري از عود مجدد بواسير كمك كند. درمانهاي خانگي براي تسكين علائم بواسير نيز ميتوانند از عودهاي بعدي جلوگيري كنند. براي پيشگيري از بواسير، به نكات زير توجه كنيد:
براي نرم نگهداشتن مدفوع و جلوگيري از زور زدن هنگام اجابت مزاج، سعي كنيد با مصرف غذاهاي پرفيبر، مقدار فيبر توصيهشدهي روزانه را دريافت كنيد و مقدار زيادي مايعات بنوشيد. همچنين ميتوانيد در مورد مصرف يك نرمكنندهي مدفوع با پزشكتان صحبت كنيد.
بهطور منظم ورزش كنيد؛ ورزش و فعاليت بدني، حركات رودهي شما را منظمتر و اجابت مزاج را راحتتر خواهد كرد.
اگر اضافه وزن داريد، سعي كنيد براي كاهش فشار وارده بر رگهاي ركتوم و مقعد، وزنتان را پايين بياوريد.
چه زماني به پزشك مراجعه كنيد
درمان بواسيرها معمولا آسان است و آنها در اكثر اوقات بهخوديِخود برطرف ميشوند. در موارد بسيار نادر، هموروئيد ميتواند عوارضي ايجاد كند. خونريزي مزمن از يك هموروئيد ممكن است باعث كمخوني، يعني كمبود سلولهاي قرمز خون شود. هموروئيدهاي داخلي نيز ممكن است بين عضلات مقعد گير كنند و درنتيجه جريان خون وارده به آنها قطع شود. اين امر منجربه ايجاد هموروئيدهاي خفهشده (strangulated) ميشود كه ميتوانند درد شديدي ايجاد كنند.
اگر براي درمان بواسير بيش از دو هفته از روشهاي خانگي استفاده كرديد اما مؤثر نبودند، به پزشك مراجعه كنيد. پزشك ميتواند هموروئيد را بهراحتي تشخيص دهد و درمان كند. او ميتواند كرمهاي دارويي، پماد و شيافهاي طبي براي شما تجويز كند. اگر اين درمانها مؤثر نباشند، ممكن است پزشكتان درمانهايي مانند بستن رگ با باند لاستيكي يا جراحي را براي برداشتن هموروئيد توصيه كند. همچنين لازم است اولين باري كه متوجهي خونريزي مقعدي شديد يا درصورتيكه خونريزي مقعدتان افزايش يافت، فورا به پزشك مراجعه كنيد.
درمان بيماري هموروئيد (بواسير) در طب اسلامي و سنتي
بواسير به دو نوع كلي نر و ماده تقسيم مي شود كه در بعضي موارد ممكن است هر دو نوع با هم اتفاق افتاده و ايجاد شود. بواسير به چهار درجه خفيف تا خيلي شديد تقسيم مي شود. بهترين راه براي در امان ماندن از اين بيماري، پيشگيري است كه در روايات اسلامي راه هاي پيشگيري و علل ايجاد اين بيماري، بصورت دقيق و كامل بيان شده است كه مي توانيد براي اطلاع از آنها به روايات مربوطه مراجعه نماييد. در خصوص درمان هم بايد گفت كه در طب جديد، پزشكان بيشتر اين بيماري را از طريق جراحي درمان مي كنند كه متاسفانه بدليل عوارض جراحي و برگشت پذير بودن اين بيماري، راه حل مناسبي نمي باشد. اما در طب اسلامي و سنتي راه هايي براي درمان و بهبودي اين بيماري سفارش شده كه اگر دقيق و درست عمل شوند، در مدت دو يا سه هفته اين بيماري بهبود پيدا كرده و اگر اين درمان ها ادامه يابد باعث بهبودي كامل خواهد گرديد.
برخي عواملي كه باعث تشديد بيماري بواسير مي شوند:
۱٫ اسهال در فرد مبتلا مهمترين دليل تشديد اين بيماري مي باشد.
۲٫ يبوست هم باعث تشديد اين بيماري مي شود زيرا مدفوع نبايد خشك و سفت باشد و با سختي و زور زدن دفع شود؛ بلكه مدفوع بايد نرم باشد و به راحتي دفع شود. استفاده از داروي ملين هم براي راحت دفع كردن مدفوع مفيد است.
۳٫ جلو گيري از ايجاد سودا در خون كه به همين دليل نبايد غذاهاي سودا زا بخورد. چون اگر سوداي خون زياد شود اين بيماري هم تشديد مي شود و حتي باعث مشاهده خون در مدفوع مي گردد.
راه هاي درمان اين بيماري:
۱٫در بواسير پفكي هر روز انگور هسته دار را با هسته اش بايد بخورد؛ طوري كه موقع خوردن هسته اش را بجود و خورد كند.
۲٫همراه ناهار حداقل به اندازه يك مشت سبزي تره بخورد و همراه شام هم حداقل يك مشت سبزي خرفه ميل نمايد.
۳٫ هرشب حداقل يك قاشق گياه زنيان را با همان اندازه مغز گردو بخورد يا بجاي خود زنيان يك استكان عرق زنيان را با چندتا گردو ميل نمايد.
۴٫ اگر از محل بواسير دچار خون ريزي است؛ براي بند آمدن خون ريزي، هر روز يك قاشق سماغ تازه صبح و يك قاشق هم شب بخورد. بعد از چند روز خون ريزي قطع مي شود.
۵٫ قبل از رفتن به دستشويي بزرگ(مدفوع) بايد مقعد را با روغن خيار چرب كند و اگه روغن خيار نبود با روغن زيتون و اگر نبود با بقيه روغن ها كه به آنها حساسيت ندارد مانند روغن كوهان شتر و… و بعد از دستشويي بزرگ(مدفوع) بلافاصله حمام نرود و حداقل چند ساعت صبر كند و بعد از سر جا رفتن زوايد بواسير و عادي شدن آن، حمام رفتن مانعي ندارد. و بعد از حمام هم مقعد را با همان روغن ها چرب نمايد.
۶٫ اگر درد دارد مي تواند شياف بواسير كه در داروخانه ها موجود است را نرم و له كند و مثل كرم و پماد به محل درد و مقعد ماليده و آغشته نمايد. همچنين ماليدن روغن بنفشه به مقعد نيز در مواردي باعث كم شدن يا از بين رفتن درد و التهاب مي شود. همچنين مقعد را در معرض آب گرم قرار دادن، باعث كم شدن درد آن مي شود.
۷٫ ماليدن پودر سعد كوفي به مدت يك دقيقه به مقعد و سپس شست و شوي آن.
۸٫ طهارت و شستن مقعد با آب سرد بعد از دفع مدفوع هم باعث جلوگيري از تشديد اين بيماري مي شود.
۹٫ حجامت و زالو انداختن براي خارج كردن خون سودا از محل بيماري.
۱۰٫ همچنين نشستن در محلول جوشانده پوست انار باعث جمع شدن و داخل رفتن زائده هاي بواسير مي شود.
يقين داشته باشيد كه اگر بصورت كامل و درست راه هاي درماني بالا را هر روز انجام دهيد، بيماري هموروئيد (بواسير) شما بهبود پيدا كرده و با ادامه دادن اين روش ها كاملا درمان خواهد شد. اما دقت كنيد برخي از افراد به برخي از اين روش ها حساسيت داشته و ممكن است برخي از اين درمان ها مناسب آنها نباشد. لذا در صورتي كه برخي از راه هاي درماني باعث تشديد بيماري و زياد شدن درد، سوزش، التهاب و… شد، از ادامه دادن و استفاده از آنها خودداري نموده و از بقيه روش ها استفاده نماييد.